Samenwerking – In de voorraadkast van HAK in Giessen staan zeker 50 miljoen potten met groenten-, bonen- en fruitconserven te wachten om uiteindelijk een plekje te bemachtigen in onze, iets kleinere, voorraadkasten thuis. En als je denkt dat dat veel is, bedenk dan dat ze hier in het Land van Altena minstens nog twee keer zoveel conserven op jaarbasis produceren. Tijd voor mij om te ontdekken hoe dit precies in het werk gaat. Ik stapte daarom in de auto om een dag op bezoek te gaan bij de ‘Hakkers’. Met jullie vragen op zak, want bij HAK houden ze namelijk van pottenkijkers en ze hadden er geen enkel probleem mee om deze te beantwoorden.
Van familiebedrijf tot een van de grootste conservenfabrikanten in de Benelux
De geschiedenis van HAK begint in de jaren ‘20. De familie Hak start een handel in groenten en aardappelen en de vier zonen en een dochter laten het bedrijf verder groeien door meerdere winkels te openen. In 1952 wordt begonnen met het conserveren op grootte schaal door middel van de oorspronkelijke weck-methode; het verhitten van luchtdichte potten. Een methode die in 1856 is uitgevonden door de Franse legerkok François Appert en tot op de dag van vandaag nog steeds wordt toegepast.
De eerste conservenfabriek wordt geopend in het dorp Giessen, op de plek waar de huidige fabriek nog steeds staat en het bedrijf HAK groeit. De winkels worden gesloten en er wordt volledig gefocust op het conserveren. Sinds 1962 worden alle producten alleen nog in glas verpakt vanwege hygiëne, smaak en transparantie. “Hak. Je ziet wat je koopt.” was de boodschap die daarbij hoorde.
In 1977 bestaat het bedrijf 25 jaar en worden er reeds 80 miljoen potten op jaarbasis geproduceerd. Ook is de eigen teelt van de groenten explosief gegroeid en dit gebeurt op grote percelen in de Flevopolder. Martine Bijl vertelt in 1986 voor het eerst dat ‘U de groenten van HAK moet hebben’ en ik kan me de spotjes nog levendig herinneren. Martine in een veld vol boontjes met een pot in haar handen. Onze voorraadkast thuis stond er vol mee.
Er valt nog veel meer te vertellen over de rijke historie van het bedrijf, maar ik spoel nu toch even door naar het heden waarin HAK ons vertelt dat ze ‘Lekker Hollands zijn.’ Het bedrijf is dat zeker nog, maar zijn de groenten dat ook? En worden de traditionele conserveringstechnieken nog steeds in ere gehouden nu ze een van de grootste fabrikanten in de Benelux zijn?
Van het land zo de pot in
Eenmaal aangekomen bij HAK lijkt alsof ik in een dorp binnen een dorp ben beland. Het terrein is namelijk gigantisch en na een blik op de kaart bij de receptie probeer ik me een weg te vinden naar de bezoekersontvangst. Natuurlijk is het fijn om koffie te drinken, maar ik ben hier om de fabriek te bekijken. Daar gaan we dan ook snel heen.
Mij vallen gelijk de verplaatsbare rolbanden op die voor de fabriek staan. Wachtend op nieuwe oogst die direct van het land naar de fabriek wordt gereden. Zo vroeg een van mijn lezers:
“Komt de groente uit Europa? Dat is iets wat ik me altijd afgevraagd heb sinds die nostalgische reclamebeelden van HAK zelf.”
De groenten van HAK komen zoveel mogelijk binnen een straal van 125 km van Giessen, waar dus de fabriek staat en de groenten worden verwerkt. Dit komt omdat ze de groenten binnen een gemiddelde tijd van 5 uur van het land in de pot willen hebben. De belangrijkste afweging hierbij is dat ze voor de allerbeste kwaliteit gaan en de groenten het liefst van zo dichtbij mogelijk moeten komen. Zo komen de bruine bonen en kapucijners bijvoorbeeld uit Zeeland. Echter niet alle producten kunnen in een Nederlands klimaat worden verbouwd, deze komen dan uit andere landen. Zoals de witte bonen die uit Noord-Amerika komen.
Een volgende logische vraag die werd gesteld:
“Hebben de groenten in pot dezelfde voedingswaarde als verse groenten? Sommige zeggen van wel, andere van niet…. graag je advies hierover.”
De groenten van HAK zijn vaak net zo gezond als verse groenten. Ze worden namelijk direct na de oogst verwerkt en zitten gemiddeld binnen 5 uur in de pot. Hierdoor blijven vitaminen en mineralen behouden. Ook worden er tijdens het productieproces geen conserveringsmiddelen of kunstmatige geur-, kleur en smaakstoffen toegevoegd.
Er werd ook gevraagd wat nou het verschil tussen verse of groenten/bonen uit pot qua voedingswaarde, textuur en smaak.
Over de voedingswaarde heb ik hierboven al iets gezegd. Met betrekking tot textuur zit er bij sommige producten zeker verschil. Groenten en bonen worden namelijk houdbaar gemaakt door verhitting onder hogedruk en afkoeling. Hierdoor verandert bij sommige groenten de structuur (bijvoorbeeld sperziebonen en wortelen, die worden zachter). Deze structuur bepaalt mede de smaak. En over smaak valt natuurlijk niet te twisten, de een vindt het wel lekker en de ander niet.
“En wat is nou het verschil tussen bonen uit pot of zak?”
De bonen uit pot of zak worden op vrijwel dezelfde manieren houdbaar gemaakt. Beide onder hoge druk, daarna afkoeling en zonder toevoeging van conserveringsmiddelen. Het verschil zit ‘m in de toevoeging van water. Bij het bereidingsproces van de bonen in stazak hoeft er amper water te worden toegevoegd. Hierdoor kunnen de bonen uit zak rechtstreeks bij een gerecht worden gebruikt en hebben ze een iets stevigere bite. Bij de bonen in pot wordt tijdens het bereidingsproces wat meer water (opgiet) gebruikt, waardoor deze moeten worden afgegoten alvorens te gebruiken in je recept.
Welke weg bewandelt bijvoorbeeld een sperzieboon door de fabriek?
Het begint allemaal op het veld waar de sperziebonen worden geoogst. Deze worden vervolgens direct naar de fabriek gereden en gaan daar eerst door de kwaliteitscontrole waarna de groenten worden gewassen.
Vraag van een van mijn lezers: “Wat ik heel graag wil weten is of de bonen van tevoren geweekt zijn, dit i.v.m. fytinezuur.”
Allereerst is het goed om te weten dat er een verschil is in peulvruchten. Je hebt peulvruchten die volgens een natuurlijk proces indrogen op het veld en peulvruchten die vers van het land komen zoals sperziebonen, doperwten en velderwten (of zoals HAK ze noemt; veldertjes). De verse peulvruchten worden, net als de andere groenten, direct vanaf het land naar de fabriek in Giessen gebracht om verwerkt te worden. De peulvruchten die eerst indrogen op het land, drogen nog een tijdje na in de schuur en worden daarna naar Giessen gebracht. Hier worden ze eerst +/- 12 uur geweekt voordat ze verwerkt worden.
Terug naar de sperzieboon. Na het wassen en eruit filteren van bijvoorbeeld steentjes worden de boontjes gebroken en geblancheerd. De lege glazen potten worden vervolgens gevuld met de sperziebonen en daarna wordt er water met een klein beetje zout opgegoten gevolgd door een klein beetje stoom voordat het deksel op de pot gaat. Zo gaat het deksel hol staan (vacuüm).
Daarna begint het echte werk pas, het wecken dus. Dit gebeurt in een grote sterilisatietoren waarin de potten langzaam (anders klappen de potten) verwarmd worden tot boven de 100 graden. Door dit proces zijn de groenten en bonen lang houdbaar en hoef je geen conserveringsmiddelen toe te voegen. Sperziebonen hebben 20 minuten nodig om te wecken. Voor iedere groente of boon is dat weer anders, zo hebben kapucijners bijvoorbeeld 50 minuten nodig.
Na het wecken koelt de pot weer af en gaan ze door de volgende controlepost heen. En dat die controle werkt hebben we zelf uitvoerig getest. Samen met Jelmer stopte ik namelijk een glasparel in een pot appelmoes en die pikte de controlerobot er feilloos uit.
Als laatste gaan er etiketten op de pot en worden ze verpakt voor onder andere supermarkten. Het kan ook zijn dat ze etiketloos voorlopig in het gigantische magazijn terechtkomen waar ze tussen die 50 miljoen andere potten staan. En ik kan je verklappen dat het knap indrukwekkend is als je tussen al die potten door loopt.
Nog meer vragen van lezers
Ze gingen alle kanten op, jullie vragen en dat vond ik mooi! Hieronder beantwoord ik de rest.
“Hoe zit het met het zout? Vooral bij die bonen in een zak?”
Er zit in de stazakken een beetje zout in voor de smaak. Deze hoeveelheid valt ruim onder de normen van het Voedingscentrum.
“En hoeveel zout zit er in 1 potje groente?”
Aan groenteconserven wordt – in tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, en wat ik in het begin zelf ook dacht – al weinig tot geen zout toegevoegd: het eten ervan draagt voor minder dan 1% bij aan de dagelijkse inname van zout.
De conservenbranche heeft de afgelopen jaren de zouttoevoeging al teruggebracht met 30% en voor zomergroenten de afgelopen zomer met nog eens 15% – 20%. De komende jaren zal dit nog verder worden teruggebracht. Dit gaat stapsgewijs zodat wij kunnen wennen aan de wijziging in smaak. Dit klinkt wellicht gek, maar is heel logisch. Als je namelijk gewend bent aan een bepaald zoutniveau dan duurt het even voordat je went aan 20% minder zout. En om te vermijden dat we dan zelf nog extra zout gaan toevoegen doen ze deze verlaging in stapjes.
“Waarom moet er suiker in de bietjes? Ik eet altijd verse bietjes en dan zonder suiker, worden ze alleen maar nog zoeter van. Uitje erdoor met een beetje peper en azijn meer niet.”
Wat betreft suiker maakt HAK onderscheidt tussen van nature aanwezig suikers en toegevoegde suikers. Bijna alle groenten, peulvruchten en fruitproducten bevatten van nature aanwezige suikers. Ze voegen aan enkele producten ook een kleine hoeveelheid suiker toe om de smaak van groenten minder bitter of minder flauw te maken waardoor ze lekkerder worden en het voor veel consumenten gemakkelijker en aantrekker wordt om aan de dagelijkse aanbevolen hoeveelheid van 250 gram groenten (vs werkelijk 115 gram) te kunnen komen. De bietjes van HAK worden gemaakt volgens een traditioneel recept, net zoals de rode kool met appel. Dit zijn vaak zoetzure recepten waarbij suiker de tegenhanger van het zuur (bijvoorbeeld azijn) is. Ook dit heeft dus weer met smaak te maken. Toevoegen moet dus niet, maar zo vinden ze het recept bij HAK het meest toegankelijk en lekker.
“Welke producten zijn vegan? Klopt het dat aan de chili con carne vleesaroma is toegevoegd?”
Bijna alle producten van HAK zijn geschikt voor veganisten en vegetariërs. Zelfs de bonenschotel Chili con Carne is sinds enige tijd gemaakt van een plantaardig aroma (voorheen werd een aroma gebruik waarin rundvlees verwerkt was). De productnaam wordt daarom ook gewijzigd naar Chili sin Carne zodat direct duidelijk is dat er geen vlees(aroma) aan is toegevoegd.
De volgende producten zijn niet geschikt voor een vegan dieet:
– Roomspinazie, want dit product is gemaakt met echte room
– Stazak Linzencurry
– Taart & Vlaaifruit aardbeien
– Appelmoes met een vleugje aardbei
“Wat is nou beter voor het milieu, verpakken in glas of in blik?”
Dat hangt af van naar welke factoren je kijkt. Glas heeft een aantal voordelen. Het is goed recyclebaar, heeft weinig tot geen milieubelastende componenten en er is relatief weinig omverpakking nodig. Maar er is veel energie nodig voor de productie en het is zwaar in transport.
De stazak heeft ook voordelen. Want deze is licht waardoor transport gunstiger is. Bovendien nemen de lege stazakken weinig plaats in, waardoor voor transport van het verpakkingsmateriaal minder omverpakking en minder energie nodig is.
Als het gaat om blik is HAK, logischerwijs, geen expert. Wat ik wel kan zeggen is dat er bij de productie van blik voortdurend wordt geoptimaliseerd om zo min mogelijk materiaal te hoeven gebruiken. En blik kan goed gerecycled worden, omdat het met grote magneten uit de afvalstroom wordt gehaald.
Zo heeft iedere verpakking voordelen, het is alleen lastig om een eenduidig antwoord te geven op de vraag wat nou het minst belastend is.
Over lange artikelen gesproken…dit is best een flink verhaal geworden! Maar ik wilde dan ook voor eens en altijd uitleggen hoe het nu zit met de inhoud van de potten van HAK. Over smaak valt niet te twisten, dat heb ik al vaker aangegeven, maar als het gaat om kwaliteit en voedingswaarden is er echt helemaal niets mis met de inhoud van de potten van HAK. Ik sta achter hun producten, anders was ik nooit een van hun bonenambassadeurs geworden. Want ook al wil een merk mij geld betalen, als het product niet klopt wijs ik een samenwerking net zo makkelijk af. De ‘Hakkers’ hebben hun zaakjes heel goed op orde en daarom ‘moet U nog steeds de groenten van HAK hebben’ 😉
Dit is een samenwerking met HAK. Lees hier onze disclaimer.
Tekst: Francesca
